Dan Lasanble Nasyonal Lager ant Larisi ek Ikrenn in replonz Sesel ek lemonn dan lensertitid ekonomik |09 March 2022

Avan ki lager ant Larisi ek Ikrenn ti deklare le 24 Fevriye, lekonomi Sesel ti lo bon larout kot i ti’n konmans repran e ti pe menm konmans akselere e kot tou endikater ti pe montre ki i ti pou depas bann prozeksyon pour lannen 2022.

Me tou sa bann bon endikater i aprezan an dout akoz sa konfli in replonz lekonomi Sesel e larestan lemonn dan lensertitid ekonomik ek finansyel.

Sa lensertitid i akoz Larisi i 11enm pli gran lekonomi dan lemonn, i 2enm pli gran prodikter karbiran dan lemonn e i 4enm pli gran prodikter dible dan lemonn.

Larisi i 2enm pli gran eksportater lagrenn ‘sunflower’ ki servi pour prodwi delwil.

Parkont Ikrenn i 5enm pli gran prodikter dible dan lemon, i 4enm pli gran eksportater mai dan lemonn. Sa pei i osi pli gran eksportater lagrenn ‘sunflower’ dan lemonn. Sa de pei zot de pli gran prodikter langre dan lemonn.

Sa bann fe i a ede met an konteks lenpakt ki sa lager pe annan lo lekonomi mondyal ki ankor tre frazil akoz pandemi Covid-19.

Se Minis responsab pour Finans, Planifikasyon Ekonomik ek Komers, Msye Naadir Hassan, ki’n fer sa bann deklarayon dan Lasanble Nasyonal yer bomaten.

Minis Hassan in eksplike ki dan sa 12 zour ki sa lager pe deroule, bann gran lekonomi mondyal, bann pei ki nou kapab dir i kontrol lekonomi lemonn, in enpoz plizyer sanksyon ekonomik tre sever kont Larisi.

Me ki bann reperkisyon sa kriz ek sanksyon pou annan lo lekonomi Sesel?

Minis Hassan i dir son minister in konmans zwenn avek bann partener kle pour evalye e sirvey sa sitiasyon de tre pre.

«Mardi le 1e Mars, mon ti diriz en rankont, ki ti enkli reprezantan departman tourizm, Labank Santral Sesel, Seypec, Seychelles Trading Company (STC), Seychelles Investment Board (SIB) ek mon minister. En premye papye ti ganny prepare e prezante avek Konsey Minis Merkredi le 2 Mars kot la sak sa bann partener ti prezant zot diferan senaryo e nouvo prozeksyon, prenan kont lenpakt ki sa kriz pou anmennen, Minis Hassan ti fer resorti.

Serten senaryo ek konklizyon ki pe antisipe i konm swivan:

- Pri komodite, ki swa manze, karbiran e menm langre pour sekter lagrikiltir lo nivo mondyal pou monte ki an retour pou pous pri tou komodite isi pli o;

- Lenflasyon pou ogmante;

- Pri transportasyon, ki depi Covid-19 in monte, i riske mont ankor;

- Lensertitid akoz sa kriz i kapab dekouraz dimoun pour vwayaze;

- Pou annan lenteripsyon dan vwayaz akoz pri tiket avyon pou osi ogmante anvi ki pri karbiran li osi pe monte menm;

- Serten lenvestisman Ris isi i kapab ganny afekte anvi sanksyon ekonomik ek finansyel lo Larisi;

- Akoz sa bàn enpoze lo serten labank Ris pour servi sistenm peyman nimerik ‘Swift’, peyman par kart, par bann Ris ki isi, pou kapab ganny bloke;

- Sa sitiasyon in agrav plis ankor, la ki Visa ek Mastercard in kennsel zot loperasyon Larisi e lorganizasyon ki regroup bann pei ki prodwi karbiran (OPEC) ti anonse le 2 Mars ki pour le moman i napa okenn plan pour ogmant prodiksyon, zis akoz sa kriz;  

- Zis pour fer remarke, Lendi le  7 Mars, pri karbiran lo marse mondyal ti’n ariv ziska 139 dolar en barik.

Minis Hassan i dir sa bann senaryo pou anmenn bann lenpak negativ lo nou lekonomi.

I dir lefe ki pri komodite lo nivo mondyal pe ogmante, depi son karbiran, manze e prodwi pour sekter lagrikiltir, isi, pou osi ogmante ;

- Lenflasyon pou mont pli o ankor ;

- Pou annan en bes dan stok serten komodite lo nivo mondyal e annan en ogmantasyon dan lasistans benefis sosyal ;

- Serten lakonpannyen paraetatik pou kapab bezwen sipor finansyel.

Alors ki aksyon ki gouvernman pe pran pour minimiz lenpak sa kriz, sirtou lo nou popilasyon?

«Nou rekonnet ki sa kous popilasyon ki zot saler i pli ba pou ganny tape plis. Parey mon ti anonse dan diskour bidze 2022, i annan en travay pour anmenn reform dan servis lasistans sosyal ki ti’n konmanse. La, aprezan, gouvernman pe akseler sa travay avek bi pour fer sir ki bann ki vreman bezwen sa lasistans ki gannyen. Bann mezir pou pli byen targete,» Minis Hassan in eksplike.

I dir ki:

‒ Gouvernman pe diskit e evalye bann diferan mezir ki’n ganny anonse sirtou konsernan reform dan Fon Pansyon e plitar en deklarasyon lo sa size ava ganny fer;

- Gouvernman pe osi evalye sitiasyon pour vwar posibilite en logmantasyon saler  parey ti’n anonse dan diskour bidze. Me, sa mezir pou bezwen pran kont konstrent bidzeter ki nou ladan, anvi ki nou dan en reform ekonomik, siporte par Fon Moneter Enternasyonal (IMF).

Minis Hassan in dir ki avek sa nouvo realite, Minister Finans, Planifikasyon Ekonomik ek Komers ansanm avek Labank Santral Sesel pe al konmans diskisyon avek IMF pour ki bann paramet ki zot ti’n tonm dakor dan lagreman inisyal pour IMF siport nou progranm reform ekonomik, i elarzi.

«Gouvernman pou bezwen li osi revwar son depans anvi ki son prozeksyon reveni i ekspekte redwir. Depandan lo kantite letan ki sa kriz i ale, nou pou bezwen pran en desizyon si pour servi nou rezerv pour ede, sirtou pour aste komodite esansyel pour pei e Labank Santral Sesel ek minister finans pou kontinyen zwenn pour sirvey sitiasyon lo nivo enternasyonal ek nasyonal.»

An konklizyon Minis Hassan i dir Sesel i form parti sa vilaz global menm si nou en pti zil dan milye en losean. Nou depan antyerman lo lenportasyon, alors sa ki arive dan en lot pei, sirtou ler bann gran pwisans mondyal i enplike, i annan en lenpakt direk lo nou. Si sa kriz pa terminen tre byento, e lemonn pa retourn normal, kot sanksyon osi i ganny retire, nou pti pei Sesel pou ganny tape.

«Dan sa moman difisil ki ranpli avek lensertitid, annou prioritiz nou depans. Nou konnen ki i annan en kous nou popilasyon ki zot sitiasyon pou vin pli difisil ankor, pour sa, gouvernman pe al met bann mezir anplas pour donn zot sa sipor ki zot bezwen. Nou pou kontinyen reste alert e pridan, e aksyon apropriye ava ganny pran, ler i neseser. Nou pou reste angaze avek tou sekter pour donn lenformasyon kredib a sak letap letan i annan nouvo devlopman dan nou pei. Parey pandemi Covid-19 in montre nou, lensertitid dan lemonn i vedir konman en pei nou pou bezwen pare pour depan plis lo nou lekor.

«Pour nou pti Sesel, linite ek stabilite i primordyal. Alors, mon oule fer en lapel avek tou Seselwa pour nou ini dan sa moman ki nou pei e lemonn pe pas atraver e annou kontinyen viv dan lespwar ki en zour sitiasyon dan lemonn e dan nou lavi personnel ava retourn normal,» Minis Hassan in fer resorti.

Marie-Anne Lepathy