En nouvo sistenm radar pour mezir lentansite lapli Par Marie-Anne Lepathy |11 May 2021

Tre byento, swa ver lafen sa lannen ou boner lannen prosenn, Servis Meteorolozi pe al ganny en nouvo sistenm radar ki pou ede pli byen mezir lentansite lapliki an retour a permet pli byen prepare pour konn son lenpakt ki i pou annan dan diferan landrwa akoz sa radar pouede vwar bann pti partikil oubyen ki kantite delo ki annan dan en nyaz.

Sete sef egzekitif Servis Meteorolozi, Msye Vincent Amelie, ki ti dir sa yer pandan en antretyen dan progranm Bonzour Sesel lo Televizyon SBC.

Msye Amelie ti pe eksplik enpe bann fenomenn letan ki’n arive ki’n fer ki ti annan tou sa kantite lapli zis Sanmdi ek Dimans e koz tou sa kantite inondasyon ek dega lo Mahé.

Msye Amelie i dir i annan en bon pe letan depi zot pe demann en tel lekipman me i vreman kout tre ser dan son bann plizyer milyon.

Msye Amelie in osi dir dir ki letan ou annan en tel morso lekipman ou bezwen osi asire ki i kapab ganny byen mentenir.

“Nou’n prepar nou pour bokou lannen pour fer sir ki menm lo nivo resours imen nou pou kapab mentenir sa lekipman e la nou santi nou kapab annan enn prezan pour nou bouz lo en lot nivo an term early warning ankor pour ede protez propriyete e sov lavi akoz bann tel kondisyon letan i pa dernyen ki nou pou vwar me avek sanzman klima keksoz i ekspekte vin pli challenging e nou bezwen pli byen prepare,” Msye Amelie in dir.

Msye Amelie in dir ki pandan sa peryod Sanmdi swar a Dimans in tonb anviron 155 milimet lapli sirtou dan rezyon sid.

I dir sa i en kantite lapli ki an realite in fini sirpas kantite lapli ki nou normalman gannyen pour mwan Me antye e sa, i dir, i montre kantite lapli ki’n tonbe dan sa pti lespas letan.

Msye Amelie i dir zot ti’n vwar ki i annan en sistenm ki ti pe aprose e ki ti pou sanz nou kondisyon latmosfer e donn nou en logmantasyon dan lapli par rapor a sa kondisyon sek ki pei ti pe eksperyanse.

“Me sa ki nou pa ti’n vreman trouve se son lentansite e sa in toultan en challenge pour nou kot Servis Meteorolozi. Nou vwar en sistenm i aprose me ki kantite lapli sa nyaz ki nou vwar i kapab donn nou in en defi,” Msye Amelie in dir.

Me avek sa nouvo radar zot ekspekte kapab sirmont sa defi.

Me akoz ki Anse Boileau in sibir tou sa kantite inondasyon safwasi? Msye Amelie i fer nou rapel ki Sesel i zis en pwen lo kart lemonn e bokou fwa atraver zimaz satelit Sesel i ganny vwar antyerman kouver avek nyaz ler en sistenm i devlope me i dir pa antye dan sa nyaz ki parey menm si nou trouv li blan. I dir i annan bout ki annan plis delo e bout ki annan mwens delo e i annan bout ki pa pou donn preski ditou lapli.

“Menm si ti annan en ta nyaz, i annan landrwa sirtou dan rezyon nor kot mwens lapli in tonbe e sa i zis akoz fason ki nyaz i formen e i pour sa rezon ki nou etidye li, nou konpran li e avek lekipman i ed nou pour konnen kote ki pou annan plis e kote ki pou annan mwens lapli,” Msye Amelie i dir.

“Dan ka Sanmdi ek Dimans bout pli aktiv sa nyaz in konsantre pli dan sid e sa i akoz bann paramet meteorolozi e en lot fwa i a fer ki bout pli aktiv i a riske konsantre dan les, dan was ou dan nor me sa ki pli enportan se ki nou’n vwar ki an zeneral ti en sistenm bas presyon ki ti’n kapab tap nenport landrwa lo Mahé e nou, nou bezwen toultan annan sa konpetans pour detekte vreman kote i pe ale, ki kantite letan i pou fer e lenpakt ki i pou annan an zeneral,” Msye Amelie in eksplike.

Ki relasyon sa lasaler ki ti annan bann semenn ki’n pase avek sa gro lapli e movetan en sel kou?

Msye Amelie in fer resorti ki sak fwa nou pe sorti dan en sezon pour al dan en lot, bann kondisyon meteorolozi i favorab pour donn en movetan nenport ler akoz nyaz letan i formen, lapli i tonbe i pa depan lo zis en paramet pour fer sa nyaz formen e donn lapli. Par egzanp si i annan divan leze e varyab sa i en kondisyon favorab, si i annan limidite dan ler kot ou vwar ou pe transpire sa i en lot paramet ki kapab ede fer kondansasyon, form nyaz e donn lapli.

“Bokou fwa dan letan tranzisyon tou sa bann paramet i la me parfwa zis enn ki manke ki fer napa lapli. Me ki’n arive la se ki sa bann paramet ti la me sa voyaz tanperatir delo sale ti pli o ki son normal e en keksoz koumsa i annan en gran lenflians lo sa ki arive dan latmosfer e lo fason ki nyaz i formen, lo lentansite lapli e sa in ed bokou pour kre enstabilite dan latmosfer me i zis malere ki en tel kondisyon i anmenn dezas.

Me Msye Amelie in fer resorti ki pli bokou lapli kantmenm ti tonb dan rezyon Anse Forbans me akoz ki Anse Boileau in sibir tou sa linondasyon? Msye Amelie i dir sa i akoz nou topografi, bokou aktivite imen ki pa neserman an konformite avek lalwa, landrwa kot napa ase dren e bataz pour delo pase e i osi depan landrwa kot nou ete.

“I pa neseserman landrwa ki tonb plis lapli ki pou annan dega me i depan ki mannyer sa landrwa in organize. Sitiasyon Anse Boileau i montre ki i annan serten travay ki bezwen ganny fer laba. En travay pli byen kordinen lo meyer fason pour redwir lenpakt bann tel sitiasyon letan i arive akoz i pou ariv ankor. Ou pa pou zanmen kapab redwir linondasyon totalman me ou fer sa ki neseser pour redwir son lenpakt.

Antretan Msye Amelie in rezet bann spekilasyon ki konmkwa ti en siklonn ki ti pe pas lo nou.

“Non i pa ti en siklonn e nou swete ki zanmen en siklonn i pas lo nou akoz Mahé antye ozordi ti pou aplat ater akoz en siklonn fason ki i formen e son ta divan ki i vin avek i en lot fenomenn ankor dan meteorolozi me nou bezwen prepare pour tou sa bann keksoz,” Msye Amelie in fer resorti.    

Marie-Anne Lepathy