Follow us on:

Facebook Twitter LinkedIn YouTube

National Assembly

Repons Lider Lopozisyon, Onorab Sebastien Pillay, lo diskour Bidze 2021 |20 February 2021

Repons Lider Lopozisyon, Onorab Sebastien Pillay, lo diskour Bidze 2021

Lider Lopozisyon Sebastien Pillay

‘Demokratiz pouvwar ekonomik pa fasil me i en lapros progresis ki nou pei bezwen’

 

Mr Speaker, Ser Pep Seselwa,

Larealite ozordi

Nou pei, parey lamazorite dan lemonn antye, pe sibir lenpakt pandemik Kovid-19. E sakenn dan sa bann pei pe sey manage oubyen zer sa sitiasyon dan son fason. I annan ki pe fer li byen me i annan lezot, enkli Sesel, kot kekzoz in vin malerezman pli difisil.

Rezilyans nou pei in ganny teste e pou ganny teste ankor me gras a nou bann profesyonnel lasante e lezot travayer ki siport zot, gras a sa sistenm lasante ki gouvernman SPPF, Lepep, US in kit deryer, nou pou overcome sa. Si nou pei ti en kales kase parey serten politisyen i oule fer nou krwar, lontan Kovid ti’n met nou lo tapi.

Nou ti pou lo tapi akoz sa bann menm politisyen in fail pour realiz e apresye lanpler sa problenm, e sa lapros lesefer ki zot in vin avek, kot ou trenn lipye pour pran desizyon, ki’n anmenn nou la. Zot ti devret les sa dan lanmen nou bann profesyonnel. Zot in fer travay nou bann profesyonnel lasante de fwa pli difisil e zot pe kontinyen konplik sitiasyon atraver zot lenterferans e refi pour ekout okenn lezot lopinyon si sa pa servi serten lentere ki probableman pe met bokou presyon lo zot.

Wi nou bezwen dir granmersi pour sa sistenm lasante ki zot in toultan kritike, akoz ozordi malgre ki sa bann politisyen dan legzekitiv i paret pe konpletman abandonn zot responsabilite pour anpes Kovid propaze, par kont nou bann profesyonnel lasante pe travay lebra kase. Mon felisit nou bann ners e lezot profesyonnel, se zot ki pe donn vaksen, pran sarz bann paysan, se zot ki fer tou travay.

Mon konnen bann ki’n malad oubyen perdi en pros i kapab mazin blanm bann profesyonnel lasante; mwan mon pou dir ek zot plito regard ver State House akoz se laba ki desizyon pe ganny pran.

Politisyen LDS dan legzekitiv in fini rann zarm lo anpes plis lenfeksyon e zot pe met tou lanfaz lo servi vaksen konman sel rekour, pour protez lasante nou pep e redinamiz lekonomi nou pei. Minis in alor prezant sa bidze dan en moman tre boulverse e serye pour nou pei kot tou son bann lanaliz polisy i baze lo donn vaksen pour ouver lekonomi domestik e la espere ki petet Lerop ek nou bann marse kot touris i sorti a pare pour ouver zot osi. Antretan sitiasyon pa pe amelyore e tou Seselwa i konsernen avek sa ki pe arive.

Ozordi nou annan plis ki 2000 ka Kovid, e sa i zis bann ka ki’n konfirmen. Pandan 10 mwan nou ti napa okenn lanmor akoz Kovid; ozordi nou annan 10 nou frer ek ser ki’n perdi zot lavi. Sa i osi vedir en kou konsiderab pour manage sitiasyon post- Kovid.

An plen pandemik nou war Prezidan Larepiblik kit pei pour al en misyon aletranze dan en pei kot Kovid pe fer ravaz. I paret ki politisyen LDS pa kontan regard larealite kot Kovid i konsernen, zis parey ler sa bann menm politisyen ti dan lopozisyon zot pa ti pran sa o serye. Annefe zot ti sikann tou dimoun, gognarde ler pov Prezidan Faure (zot in maltret li sa boug en) ti dir zot ki Kovid i serye, zot ti pran sa konman en fars. Zot ti prefere promet lepep Seselwa plizyer keksoz san realize ki pei pa pou dan okenn pozisyon pour delivre lo sa bann promes.

I trakasan, ler en gouvernman pa oule fer fas avek larealite. Olye rod meyer fason pour prepar nou pei pour sirmont sa sitiasyon ki nou ladan, reouver nou lendistri touris, get nou bann graduates ek profesyonnel, nou SMEs, donn sipor nou frer ek ser ki dan bezwen, sa gouvernman apiye par serten gro lentere biznes i vin met en target lo ledo Seselwa; lo laklas travayer, lo profesyonnel, graduates e SMEs, bann group ki pe pli ganny tape avek Kovid.

I enkyetan ler en gouvernman i bliye koz avek sa plizyer profesyonnel Seselwa ki’n envesti tou zot larzan dan zot biznes e ki zot aspirasyon le fitir. Sa ki ou Minis ou’n vin dir nou i reflekte sa ki bann politisyen dan ou gouvernman i anvi serten dimoun i tande. Minis ou’n koz pour sa ki pli eze dan nou sosyete e ki pour zot lavi pou kontinyen san gran traka. Me pour lamazorite Seselwa lavi pou difisil e mwan mon pa war sa normal ditou. Ou’n fer detrwa pti statement ki mon pa krwar i realistik lo lagrikiltir ek lapes kot i kler serten endividi pres avek leadership LDS pou war serten benefis. Sa ki kler ou main focus se progranm vaksinasyon e reouver pei avek viziter.

Sa i fer ki i annan tro bokou lekspektasyon lo petet keksoz i a amelyore ranpli avek kontradiksyon san reelman adrese ki mannyer nou pou fer en pon pour sorti kot nou ete ozordi pour bouz devan. Ou gouvernman pe pran en lapros liberal anver bann mezir sosyal ki pa pou marse san ki ou pe menm regard planifikasyon e restriktirasyon pei pour le fitir. Presyon ki ou lapros liberal pou mete lo bann SMEs ki malgre tou zot zefor larzan i tight e akse avek kredi i parey ou pe al kot dantis pour tir en ledan pou tre fermal.

Ou osi oule en leaner government, ou oule mwens dimounn lo welfare, ou pa oule personn lo URS, FA4JR ki ou dir nou pa kapab afford, ou a dir Minis ou pe anmenn nou ver en program IMF me selman ou pe per pour dir nou. Fodre sa gouvernman LDS i vin fran ek sa pep.

In ler pour sa gouvernman aksepte ki se son lapros pour adres sa sitiasyon Kovid-19, kot in annan lenterferans politik dan travay nou bann profesyonnel lasante ki’n anmenn nou kot nou ete ozordi. Ziska la nou pa menm konnen lekel varyan sa viris ki nou annan Sesel, e lakantite ka Kovid i kontinyen ogmante. Lakantite dimounn ki pe mor ek sa viris i osi trakasan, latristes pour bann ki pe perdi zot manm fanmir pa devret vin zis bann statistik.

Nou pei pe met zefor pour donn vaksen e la nou tou nou’n vwar ki mannyer nou bann profesyonnel lasante, e bann lezot travayer dan servis lasante in pran sa challenge e pe debourye pour protez Seselwa. Ankor enn fwa bravo.

Me pour sa bann politisyen dan ou gouvernman mon dir zot aret tap lanmen lo zot lestoman, aret pran kredi pour travay sa bann dimoun akoz i inakseptab kot nou’n vin parmi bann pei dan lemonn kot to lenfeksyon Kovid par tet dabitan i parmi ban pli o e ki nou frer ek ser Seselwa pe mor ek sa viris. Tro bokou Wishful thinking akonpannyen par en bann statement parey sa enn kot nou pe al ganny vaksen sorti kot en anonymous donor ki apre pa materialize, i zis fer plis konfizyon.

Fodre pa ou pini dimoun pour linefikasite bann politisyen dan ou gouvernman. En boug son fanmir i mor ek Kovid, i ti lo URS ou’n koupe, Welfare ti donn en led pour fer lanterman sa in vin konplike e i pa pe gannyen, son madanm in ganny fer redundant akoz restoran kot i travay pa pou ganny FA4JR, i pe esper son dues e boss pe ankor konte akoz limenm i dan problenm. Son de zanfan ti ganny led lo dedicated fund lannen pase, sa lannen zanfan pa ankor al lekol alors presyon i lo paran. Minis focus bann politisyen dan ou gouvernman ti devret ki mannyer anpes Kovid propaze. E non pa pini sa ki pli bezwen led gouvernman.

Deryer sak lanmor i annan en fanmir atriste ki bezwen sipor. Koup tou form lasistans ki swa sosyal oubyen saler pa pou ed personn. Ok i ava fer plezir ou bann aktivis lo rezo sosyal, me en bon pe sa bann zans zot pa reste Sesel. Ozordi nou pei pe ganny dirize par en gouvernman ki pas plis letan rod approval rating avek Seselwa ki viv an deor Sesel lo rezo sosyal.

Si gouvernman i dir koup welfare se en boug ki reste Hounslow Langleter premye pour tonm dakor, li ki pou dir sa i byen. Ler gouvernman i dir pour aret FA4JR apartir Fevriye zot menm premye pour dir i bon, akoz apre tou i pa afekte zot laba dan Lonn, zot pa depan lo welfare, ni lo FA4JR, zot piti pa lo URS, anfenn kont i paret zot krwar ki tou dimoun ki lo welfare, SETS, FA4JR i siport SPPF alors fodre gouvernman aret met larzan dan sa bann scheme.

Si lopozisyon i propoze ki gouvernman i lock-down pei zot menm premye pour mont lo rezo sosyal pour maltret lopozisyon selman Langleter laba kot zot reste oubyen Kanada zot dan lockdown. Fodre mon bann frer ek ser Seselwa nou aret tonm dan sa propagann popilis senmen par en bann endividi ki pa ni reste Sesel. Ler URS i arete se ou isi ki soufer, ler FA4JR pou arete se ou isi ki pou soufer.

E la mon oule azoute, Minis fodre ou aret vin devan lasanble pour fer bann statement vag lo welfare, si in ganny mal zere pran aksyon avek sa ki’n fer mismanagement, si in annan aksyon koronpi pran aksyon, si in annan labi deal avek.

Se ou ki la dan gouvernman kot ou annan levidans sa mismanagement oubyen koripsyon oubyen labi. United Seychelles i demann ou pour pran aksyon, aret konplent e blanm lezot dimounn. Sak lanmor ek Kovid i osi ou responsabilite e responsabilite ou gouvernman. Se ou ki bezwen deal avek nou sitiasyon finansyel. Problenm ki pei pe pas ladan is on your watch. Konplent kritike pa pou sanz lefe ki se ou Prezidan ki a latet legzekitiv e the buck stops with him.

Mr Speaker sa diskour Bidze i osi reprezant serten kontradiksyon lo bann baz lenformasyon ki’n ganny prezante. Sa i fer mwan tre konsernen ki gouvernman ankor enn fwa pa pe met sa ki bann teknisyen pe dir li an pratik. Mon trouble ler gouvernman i dir ek lasanble ki prozeksyon reveni pei i sa 8.2 bilyon roupi, e ladan sa 6.1 bilyon i koleksyon reveni sorti dan tax.

Kestyon se eski sa prozeksyon i realis? Lamazorite biznes pann fer byen an 2020 e forecast 2020 i baze lo performans 2019, ki an 2020 in desann par 14.8% lo 2019, me selman ou pe predir en rediksyon zis 7.7 % lo total reveni pour 2021.

Sa pa fer sans sirtou par lefe ki reveni sorti dan Income tax pou desann (ou’n koup FA4JR), e an plis biznes tax atraver ou bann mezir pou osi war rediksyon. I kler konmsi ou pe fer Seselwa viv lo petet. Nou tou nou’n war difikilte ki lekonomi pe pas ladan e sa pa pou amelyore dan en fason signifikan dan sa prosen 6 mwan.

Nou kapab konpran ki bann politisyen dan gouvernman LDS pe mazinen : Petet nou ava fini donn vaksen, petet Lerop ki nou pli gro marse touris i ava fini donn vaksen, petet par lafen Mars konmansman Avril touris ava desann Sesel an grap.

Tro bokou keksoz i lo petet. Si nou pa menm konnen lekel varyan sa viris nou annan isi eski tou sa bann prediksyon pou tonm an plas? Mon war li drol Minis pa’n pare pour konsider en plan B, enn kot reveni pou bokou pli dousman e ki sipor gouvernman pou neseser pour ankor en pe letan. Gouvernman in plito reste rizid lo son plan.

I paret sa gouvernman, sorry pour dir sa, me i pe met son latet dan disab an krwayan problenm pou ale. Tou lendikasyon i montre ki keksoz pa pou amelyore sitan vit, me ou gouvernman i oule fer nou krwar lekontrer, i pou koup tou keksoz an krwayan turnaround ki lekonomi pou fer pou ase vit e lenpakt lo lavi dimoun, lo lavi Seselwa isi Sesel pou minim. Fodre pa ki nou zwe avek lavi nou pep koumsa.

Pandemik Kovid-19 i ankor pe ravaz lemonn. Menm si nou target se reouver lekonomi domestik apre ki nou’n achieve herd immunity an Avril, sa i tre optimis. 70,000 dimoun fini ganny vaksinen par Avril petet nou a achieve sa. Me Lerop e nou bann pli gran marse pou ankor pe fer fas avek Kovid, akoz dapre zot estimasyon se ankor dan sis a set mwan ki zot ekspekte reouver. Ou pa kapab fer nou pep viv lo petet.

Sa lensertitid i fer ki reveni i lo petet. Savedir lo VAT nou pa asire ganny 2.1 bilyon, parey pour sa 1.28 bilyon lo excise tax, sa 254 milyon lo customs duty i osi lo petet e lo size income tax, petet nou ava fer 929 milyon. E ler ou Prezidan i vin entrodwir en lot kontradiksyon kot i koz en leaner government e reform sekter piblik sa i vedir sey redwir wage to GDP ratio, redundancy dan gouvernman i vin inevitab. Eski sa pa pou afekte plis reveni lo income tax kot avek abolisyon FA4JR ou’n deza fini perdi plis ki 80 milyon roupi. E si ou vin dir mwan ou pe target low income threshold pour miniz lenpakt lo reveni tax mon pou dir ou Minis ki ou gouvernman pa serye.

Apre tou sa koze ki zot ti fer lo public service salary bill dan 6emm Lasanble kot zot in swadizan lager pour protez bann ki ganny mwens ou pou pe zis konfirmen ki ou gouvernman in koz manti ek pep Seselwa. E si ou tous kous profesyonnel e graduate dimoun pou desann dan semen. Fodre pa ki sa gouvernman i kontinyen mislead Seselwa par fer bann statement sansasyonnel akoz it sounds good. Si ou pa ankor pare pour en leaner government les pake Sent Onm trankil, don’t fix what isn’t broken. Aret kree lensertitid parmi travayer Seselwa.

Sa ki evidan, koup welfare, koup URS, koup FA4JR, koup part rental, koup SETS i premature e pa en bon desizyon. Mon bezwen demann avek ou Minis: Sa manman ki reste anler La Gogue ki ti travay lizour kot lotel, aswar kot restoran e FA4JR ti son sel rekour, ler pou met manze lo latab son trwa zanfan lekel ki pou fer li Minis? Ou’n dir li pa al kot welfare al kot lanplwa. I redundant e napa gran opsyon kot lanplwa.. Be la konmsi i son lafot Kovid-19 i an deor kontrol, kan annefe i lafot ou gouvernman si Kovid-19 in ariv sa degre.

Me lo lot kote sa ki drol se ki gouvernman LDS i vin dir nou ki i pou fer desann tax lo bann gro biznesmenn, sorti 30% pour vin 25% pour bann ki deza pli ris bann ki deza annan plis, sa bann ou pe donn zot en break. Napa lazistis sosyal dan sa ki ou pe fer. No sense of social justice honourable minister. Menm si ou’n sey kasyet sa par dir ki sa pou benefisye bann pti biznesmenn, sa ki nou kapab tire la i seki sa gouvernman i anvi fer plezir serten gro biznesmenn, probableman bann ki’n sponsor zot.

Konmsi en pti biznesmenn i dan menm league ek sa bann boug ki pli gro, pli ris. Savedir ou a koup tou keksoz, ou pa pou donn en manman en malere ki lo FA4JR en pti larzan pour anmenn kot lakaz, ou dir ki ou pa kapab afford, me ou kapab fer desann tax pour sa gran msye. Ou a pran ek sa ki napa ou a donn sa ki annan. Larzan FA4JR, 13 mwan, welfare tou sa ki malere pou gannyen i a bous sa trou ki ganny kit deryer ler sa gro msye i a ganny sa tax break. Robin Hood ti take from the Rich to give to the Poor, LDS I take from the Poor to give to the Rich.

Nenport fason ki ou get li ou pa pou anmas lakantite larzan ki ou pe dir ou pou anmase si ou’n redwir tax e koup FA4JR ek lezot mezir, akoz sa ti pe osi siport koleksyon VAT e income tax sirtou dan sekter prive, antou sa pou fer ki reveni lo income tax pou desann par 12.5 % ki reprezant en pert 82 milyon roupi. Ou a pe demann lasanble pour donn sa 82 milyon roupi pour siport ou mezir tax liberal pour sa ki deza annan, siport ou stratezi loan liberal pour siport serten gro fermye. SMES bann ki pli pti pou zot ou pe dir bef dan disab sakenn vey son lizye. Fodre pa ki nou al dan sa direksyon.

Mon enplor gouvernman pour revwar sa stratezi. Avek SETS ki’n fermen i pa paret departman lanplwa in pare pour tou sa dimounn ki pou sorti lo FA4JR an Fevriye e Mars. Mon dakor Prezidan in fer en bann statement, be tou dernyenman i pe dir en bann keksoz e tanzantan goalpost i sanze. Fer sa ki pli bon pour Sesel ek Seselwa dan sa moman difisil.

Fer ou Prezidan konpran ki i dan lentere pei pour kontinyen avek lasistans ziska mid year review. La nou ava annan en pli bon lendikasyon kot keksoz i ava ete. An adisyon bouz sa revizyon dan tax pour apre Out ouswa konmans li 2022, tou biznes pou war plis benefis 2022 e koumsa tou Seselwa ava war en soulazman. Policy i ava mars anliny avek sanzman ki pe arive lokalman e globalman, pa lo bann statement ki enn ler i kontradiktwar.

Lefe i reste ki lartik 157 konstitisyon i prevwar ki sanzman dan tax i bezwen vin devan lasanble. Nou ava debat lo la. Minis mon osi demande ki ou anmenn sa rapor FA4JR devan FPAC dan sa semenn ki vini. Mon fatige tann ou koz lo labi dan sa scheme, in ler pour get en kou lekel ki’n gannyen si zot ti deserve. Si ou pa kapab deal ek sa labi nou a get ladan en kou. Akoz apre tou sa larzan pa ti sipoze pour sa lakonpannyen, ti sipoze pour son travayer.

I pou enportan Minis ki zot pa tamper ek sa lalis akoz i annan detrwa gro msye ki paret ozordi pe fer donasyon ki ler FA4JR ti lanse ti pe trangle gouvernman an dizan zot napa larzan pour pey dimoun. I annan pe menm fer redundant dimoun ki’n travay ek zot plizyer lannen.

Mwan mon oule reasirans ki omwen sa atraver sa lager ki mon’n anmennen ler LDS pa ti oule siport bidze mon bann frer ek ser Selselwa ki ti reelman bezwen ganny zot saler oubyen sa ki annan en pti biznes ki ti bezwen sa larzan pour pey saler zot travayer in kapab fer li. E mon oule osi remind ou Minis ki ler ou dir in annan labi ou pe mank respe pour ou bann teknisyen akoz atraver sa ou pe fer alegasyon ki zot in les dimoun ki pa deserve ganny akse ek sa scheme. Tousala nou ava konnen ler nou get sa rapor.

Ler nou koz lo bann kontradikson ki egziste en lot ki alarman se dan sa 8.2 bilyon reveni ki Minis in koz lo la, pres 1.2 bilyon i donasyon e grant. Nou pe osi pret plis ki 4 bilyon roupi ki petet nou a gannyen pour donn nou en grand total lo reveni ki fer 12.8 bilyon roupi. Eski marse finansyer pou annan lapeti pour prete. Akoz ou menm ou Minis ou ti penn en portre ekonomik sonm dernyen fwa.

Gouvernman US dirize par Msye Faure ki dapre zot ti pe sitan mal travay an 2019 kot nou ti dir li Danny out li i ti pret 597 milyon roupi. Gouvernman LDS ozordi pe pret 8 fwa plis ki sa gouvernman Msye Faure ti prete. Sa letan Vis Prezidan Afif ti dekrir sa bidze konman enn ki pou fer Seselwa soufer. Mon wonder ki i ti pou dir ozordi. Nou debt to GDP ratio in sorti 50% pour ariv 99.4% an Oktob 2020 e prozeksyon 2021 pres 108%. Propoz capital expenditure 1.9 bilyon roupi i eksesiv.

Dan e letan kot nou det pe ogmante e bann lensertitid lo reveni ki nou pou kolekte akoz nou pa limit e menm freeze capital expenditure espesyalman lo nouvo proze parey nou ti fer an 2008. Annefe se PS Finans sa letan Vis Prezidan Afif ki ti fer sa. Fodre LDS i aret zwe avek en kalite propagann ki kapab kout nou pei tre ser.

Sa ki pli enteresan ankor se ki pour en parti ki ti toultan kestyonn tou donasyon ek grant ki gouvernman US ti gannyen ozordi governman LDS ek son leadership pe pas partou zot in fer U turn. Kontradiksyon dan tou son splander. La aprezan zot ki pe tay deryer tou grant tou donasyon. I ok pou al rod grant, be eski nou konnen konbyen sa bann donasyon ek grant ki pou al direk ver bann procurement swa Lenn oubyen Lasin lo bann proze egzistan oubyen par egzanp bis pey kontrakter e ki en sou sa bann larzan pa pou tous Seselwa la ater.

Kestyon fondamantal se kwa ki nou pe donnen an retour?? Eski nou pe met keksoz lo latab? Fodre pa ki sa gouvernman i esey kasyet keksoz sa pep. Lannen pase LDS ek son leadership ti pe lead the charge an sa ki konsern proze Anse a la Mouche.

Mwan pase ti napa okenn file State House la en sel kou nou’n war en file lo proze Anse a la Mouche aparet. Prezidan pe fer rol EIA consultant, pe dir kot semen pou pase, kot pou annan public toilet, fer en project presentation. Vis Prezidan li in vin realtor kot i pe koz lo devlopman proze condominium. I pou parey Eden Island etc? Selman sa pa proze gouvernman sa, proze en devloper prive, be sa boug i bezwen vreman enportan si i kapab fer nou prezidan e vis-prezidan vin prezant e zistifye son proze avek nou popilasyon.

Pou war de dimounn ki ti solidman kestyonn bann tel proze zis en an pase sa ti en sok pour mwan. Ou a dir mwan ki’n arive? E la the highest office in the land is already compromised akoz whatever goes wrong lo sa proze nou leadership pei pou bezwen pran serten reponsabilite. Seselwa ouver nou lizye.

Minis ou’n dir dan ou diskour ki “our port and International Airport are the lungs of our country”. Menm si bann partener etranze i kapab vin ede envestir do not separate the lungs from the body, the body will die. Nou’n vwar bann attempt par lepase pour serten envestiser pran kontrol nou airport, fotespere dan sa bann vizit ki nou Prezidan pe fer size Kontrol nou Airport pa lo azanda.

En lot pwen enportan se ki nou’n ekout en diskour ki klerman pa pou reflekte sa bidze final ki’n ganny mete dan sa lalwa devan nou. Sa bann heads of expenditure pou ganny sanze, teknikman sa i met nou dan difikilte avek lartik 154 (4) e 154(5). Pli pir ankor i pe demann lamazorite Seselwa pour aksepte sa ki pe pase. Sa ki osi trakasan, se ki sa ki Minis in vin dir nou dan lasanble i reprezant en mank sinerzi e menm kontradir bann statement ki son prop Prezidan pe kontinyen fer. Zot tro kontan koze en ler.

Mr Speaker fodre ki gouvernman in vin pli serye ler i vin prezant son bidze devan lasanble. Pa prezant nou en bidze apre vin fer statement ki pa reflekte sa bidze ki ou’n met devan nou. Akoz Prezidan i koz lo en reform avan menm ki son bidze i aprouve e apre met the full amount dan bidze pour bann depans anba sa bann heads. Mwan mon krwar sa bann desizyon gouvernman pe fer li annalan. I pa kler kan gouvernman pou kapab enplimant son bann sanzman me sa ki kler lalwa pou bezwen vin devan lasanble.

Par egzanp: ziska ozordi nou pa ankor menm konnen si serten heads dan sa bidze pou egziste apre Avril, ki vedir larzan ki nou pou vote pou bezwen reganny appropriate annakor avek konstitisyon e alor donn nou en nouvo appropriation bill. I paret dizour o lannmen gouvernman i deside sanz en polisi san gran leksplikasyon, san mazin lenpakt lo bidze e menm bann travayer dan sa bann lorganizasyon.

Pran bidze STB, Prezidan in fini dir pou napa en STB, i paret son parti dan lasanble in fini aksepte akoz i pa’n dir ki i pe propoz en lalwa devan lasanble li in dir ki sa desizyon in fini ganny pran. Minis li pa’n dir nou nanryen lo la.

Eski tou anplwaye pou gard zot lanplwa? Eski nou pe anvizaze depans antye sa bidze marketing oubyen fer serten lekonomi akoz napa gran aktivite la? Eski en logmantasyon 142 milyon dan bidze Minister Zafer Etranzer e Tourizm kot prezan nou pe al depans 300 milyon roupi pa devret en leksplikasyon? Sa minister pe al aprezan depans 25 milyon roupi par mwan. En ta larzan sa.

Konbyen dan sa 142 milyon ki sorti dan tourism marketing tax e konbyen gouvernman pe mete. Si gouvernman ti’n plan sa, akoz i pa ti prezant bidze STB pour zis sa peryod ziska sa reform e met larestan dan sa Minister? I kler ki desizyon pe ganny pran annalan.

Pareyman lo size bidze Lazans Lagrikiltir (68 Milyon Roupi) e National Biosecurity Agency (28 Milyon Roupi) ankor enn fwa bidze pa ankor pase me gouvernman in fini dir sa de antite pe al anba Minister Lagrikiltir. Pour mwan sa i vyol privilez lasanble. Ki mannyer Prezidan i anons sanzman dan lalwa san ki sa i pas devan lasanble? Sa menm Prezidan ki ler i ti asiz kot mon asize ozordi ti konplent ler legzekitiv ti fer parey.

An total bidze sa Minister pe al ogmant par 96 milyon roupi, enteresan tou sa la. Enteresan akoz SAA ti pe osi zer larzan dan livestock trust fund. En bon pe milyon laba osi. E i paret dan son prese pour montre zot pe fer keksoz sa gouvernman in bliye sa. I osi enteresan ki nou pe reanmenn lenfliyans politik dan management sa fon. Konmsi mon konmans war tro bokou bann milyon zis sorti en bor al lot bor. Minis pa’n donn nou sa detay e i annan ankor sanzman avek lezot antite ki dapre li sa i en premye faz reform. I pa kler ki kalite reform administrative gouvernman pe esey fer nou a gete ki arive. Antretan nou ankor pe esper sakouy pye menm nou.

Tou sa la i kree en lensertitid e fer li enportan ki lasanble e la mon dir byen lasanble, pa zot, pa nou, me lasanble i regard tre pre merit deryer sa bann sanzman. I paret legzekitiv pe war li tro fasil pour koz lo en bann keksoz me apre fer le kontrer oubyen sanz pozisyon lo la. Nou pe war tro bokou kontra bann public servants ki pa siport LDS pa ganny renouvle e bann apwentman ki pe ganny fer dan bann lofis gouvernman san menm advertise bann post parey zot menm sa gouvernman LDS ti kontan demande.

Sa bann reform pa devret vin en fason degize pour tir dimoun ki nou pa kontan dan lanplwa oubyen satisfer serten gro sponsor politik. Sa ki gouvernman pe fer i danzere e sa pe menm arive dan sekter prive kot dimoun pe ganny dir ki zot pe ganny met deor akoz zot anplwayer in dir zot pa pou kapab travay avek en dimoun ki ouvertman en siporter United Seychelles.

Mon annan en ka kot en zenn profesyonnel ki travay dan field legal in ganny dir i pa pou kapab gard son lanplwa akoz i ouvertman siport United Seychelles. Kote sa pei pe ale? Sa i apel viktimizasyon e partou kot sa pe arive i en afron pour nou konstitisyon e nou demokrasi. Mr Speaker nou pei i lo en slippery slope ler bann swadizan defander nou demokrasi zot menm zot konmans viktimiz dimoun akoz zot krwayans politik.

Sa ki kler se ki target bann public servants ki pa siport gouvernman oubyen koz kont gouvernman in vin nouvo fason operate sa ladministrasyon. Tolerans in fini e larogans e latitid otoriter in pran son plas. Mon profite pour lans en lapel ki nou pou debout akote okenn dimoun ki dan okenn fason malapropo i ganny met deor dan son louvraz.

Fer dimoun perdi son gouse manze akoz politik napa plas dan sa pei. Sirtou dan en letan difisil parey konmela. Mon osi lans en lapel avek bann Minis ki’n ekri let serten travayer akoz sa ki zot in dir lo face-book, regard byen sa bann comment, ki kantite ditor sa pou koze sa zafer incitement ki Prezidan in dir i fer mwan realize ki tou sa letan dan politik konman nou ganny pouvwar karbonn i bous nou zorey e nou lapo i vin mens.

Nou konnen zot pe target serten staf, nou annan levidans e zot pe target sirtou dimoun ki siport United Seychelles, sa pa rezonnab e osi inakseptab. Sa pa al dan lespri sa demokrasi ki zot in toultan prese. Nou konstitisyon i garanti nou pep son drwa e se nou pep ki ti donn son lekor sa konstitisyon.

Sa gouvernman pe pran en lapros politiz tou keksoz, ozordi se politisyen ki pou deside si ou pou ganny mete lo URS, lakaz, welfare, part rental, loan. Se bann minis ki pe ganny manda pour oversee desizyon final. Sa i inakseptab e nou pou war bokou dimoun ki pa siport gouvernman soufer. Nou pe konsantre tro bokou pouvwar avek bann Minister.

Mr Speaker fodre gouvernman i vin pli serye avek bann statement nasyonal parey SONA oubyen Bidze, nou konpran ou fek ganny elekte me lontan ou anvi mont la anler, ou’n toultan dir ou annan en plan, alors met ou plan an pratik. Minis in menm mansyonn zot manifesto, mon swete ki ladan zot annan en plan manage Kovid, get li en kou la pa letan pour zis dir nenport kwa akoz i paret popiler.

Par egzanp nou a rapel okonmansman lannen Prezidan ti koz lo lefe ki saler pa garanti, bold statement me son Minis Finans pa koz lo la ditou. Eski sa ti zis en statement pour zistifye propagann kof vid, lala US in kit nou en kof vid. Selman nou war plis ki 13 milyon roupi pour en pake nouvo Minis. Si sa gouvernman i seryezman koup depans e pa fer lekstravagans enkli parey al bann trip a letranze an plen Kovid en bon pe nou bann graduates a kapab ganny travay.

En lot statement popilis ki ti ganny fer ti avek bann zenn ki ti’n fek fini zot A levels. Minis sa osi ou pa koz lo la ditou e mon war sa drol lefe ki ou Prezidan ti donn zot en commitment. Se sa ki fer mwan dir zot annan en mank sinerzi. Sa ki enteresan gouvernman ti konnen ki pandemic Kovid-19 i la e alors raise lekspektasyon sa bann zenn pa ti en tro bon nide.

Nou’n kree en lekspektasyon dan sa bann zenn e lefe ki Prezidan pe al sa vizit UAE mon demann li atraver ou Mr Speaker pour get dan welfare sa bann Ex-A level students. Sey donn zot en timeframe e Minis al fer en pe homework lo ki mannyer ou bidze pou ed zot. Pa bliye ki ou osi ou ti en Ex A level student e ti annan dimoun ki ti fer sir ou ti ganny sa loportinite pour al pursue ou studies. Give them hope not false expectations. En kantite paran in soke par lefe ki konman reprezantan gouvernman ou pa’n mansyonn sa ditou, e mon konnen i annan plizyer manm lo toulede kote latab ki’n ganny kontakte par sa bann paran ki tre konsernen.

Annefe gouvernman LDS pa’n koz ditou lo lazenes e graduates e konman en zenn profesyonnel Minis ou menm ou ti devret pli atantiv ki sitiasyon Kovid pe afekte nou bann zenn dan en fason serye. Ou’n focus en kantite lo fer en pe gro lebra e dir ek tou dimoun pa swazir louvraz oubyen travay pran sa ki zot kapab gannyen. Eski avan gouvernman in fer sa statement in regard lenformasyon sorti departman lanplwa?

Eski ou’n fer serten lenvestigasyon vi ki i annan bann gran anplwayer ki pe propoz vacancies pour regarde ki pe arive? Mon pa krwar ou’n fer li, akoz apre kestyon ki mon ti demann Minis pour Lanplwa sitiasyon i ankor difisil, zot pa ankor fini plas bann dimoun ki bezwen travay la e apre ki ou ferm FA4JR zot travay pou double.

Petet la mon ava share en pti keksoz, eski ou ti konnen i annan graduates ki’n apply louvraz St Anne e mon tande osi Mango House me i paret ki en bon pe pozisyon in fini ganny pran par etranze. Sa leskiz ki GOP ti’n fini ganny aprouve pa marse, si gouvernman i anvi reverse desizyon fer li. Donn sa bann manrmay sans ganny en travay. Dir sa bann gro Msye sorry nou bezwen revwar keksoz Seselwa pou bezwen pas premye. Se sa bann bold statement ki devret ganny fer.

Ler ou mank loportinite pour servi sa gran resours e rezo lenformasyon ki ou annan, akoz ou konnen ou gouvernman i annan mazorite alor ou bidze pou zis pase ou pa fer loner sa lokazyon ki devan ou. Ou bann teknisyen in donn ou bann lendikater konman sa dimoun ki a latet sa minister ou ti devret etablir korelasyon avek sa ki lezot departman e minister pe donn ou, be it lanplwa, ledikasyon e lazenes.

Ou devret swazir pour vin en sours lenspirasyon pour lezot zenn profesyonnel, donn valer konpetans, respekte zot laspirasyon, santi zot preokipasyon e ansanm annou sey rod tou loportinite posib pour build en zenerasyon zenn profesyonnel rezilyan antreprener ki pou pran kontrol pouvwar ekonomik nou pei. Demokratiz sa pouvwar ekonomik.

Nou lapros dan United Seychelles i senp: fer gouvernman konpran ki i bezwen pran son rol o serye, e met lanfaz ki mesaz pour tou Seselwa i bezwen parey. I tro fasil pour en gouvernman pri dan latrap fer plezir zis serten dimoun e bliy lezot. Demokratiz pouvwar ekonomik pa fasil me i en lapros progresis ki nou pei bezwen. Pa en lapros liberal kot sa ki pli pare e annan plis mwayen I ganny plis fasilite.

Sa i aparan ler nou get sa size lagrikiltir. Minis i dir nou ki later ki pa pe ganny servi pou ganny repran, ok fotespere sa i ganny fer dan en fason transparan. I admirab ler ou pe pas Les Canelles ou war sa bann laferm osi dan Anse Boileau e Baie Lazare Seselwa i kapab debourye. Me i annan osi ki pe sublease later lagrikiltir sa bann later osi fodre gouvernman i swa repran oubyen transfer lo sa ki pe sublease si i pe travay byen lo la.

Me kot nou konsernen se sa loan ADF 5.2 Milyon roupi ou pe target lekel avek vreman. Nou tou nou konnen i annan serten gran fermye ki’n siport LDS dan dernyen eleksyon. Eski sa i zot reward? Sa zafer transfer sant zenetik ek prive osi lekel ki pou asir lenparsyalite?

Sa pa en bon nide. Mon zis swete ki pa menm gro fermye ki gannyen. Par kont bann graduates e profesyonnel ki’n konmans zot prop biznes ozordi in vin bann SMEs ava kontinyen struggle ek labank pour sey remet kapital dan zot biznes. En bon pe zot in ede pour anmenn sa gouvernman LDS opouvwar mon swete ki gouvernman i konpran ki i la pour defann lentere tou Seselwa. E ki si sa kestyon i monte i akoz nou tou nou oule ki keksoz i ganny fer pou benefis tou dimoun.

Par kont ler ou koz lo lapes ou mansyonn zis an riflan lakor lapes avek Linyon Eropeen, mon ti’n ekspekte ki mesaz ki ou pou pase se ki Minis Ferrari e gouvernman LDS pe al renegosye sa lakor parey zot ti dir nou. Seselwa in krwar ladan e zot anvi rezilta, mon pa kwar ki sa I en promes kase. Ler ou koz lo long liners fotespere ou pa pe koz lo plis etranze vin monopoliz sekter lapes, plis purse seiners, eski gouvernman LDS in sanz pozisyon lo lenpakt bann purse seiners lo stock pwason? Ankor enn fwa gouvernman i vin fer bann statement ki mank konviksyon e anmenn ankor kontradiksyon.

Gouvernman LDS i bezwen realize ki lizye tou Seselwa i lo li e lekspektasyon sa pep i ki sa gouvernman i fer son louvraz. Vin senser e fran ek Seselwa. I pa senser mannyer ou’n koze lo Air Seychelles. I paret ki ou ek vis prezidan pei pa anvi sa reform ki lasanble ti propoze. Pa servi mismanagement oubyen koripsyon konman en leskiz sak fwa ou pou pran en desizyon difisil. Selman ou pa mansyonn ditou komisyon anti-koripsyon oubyen sipor adisyonnel. Sa i dezapwentan.

Nou’n fek vwar en zenn forensic accountant koze lo televizyon akoz gouvernman pa deswit sezi loportinite pour anploy sa manmzel. Minis Hassan i kontan dir nou in annan labi, aksyon koronpi, mismanagement, akoz ou pa al met sa bann endividi devan komisyon anti-koripsyon. United Seychelles i enplor ou pran aksyon. Aret vin fer sa bann statement zis pour zistifye ou desizyon. Ou menm ou ti koz 88 loto apre en ki’n arrive? Ou prezidan in vin koz lo deport trafiker drog ki’n arive? Nou pa menm konnen lekel ki’n pey fre IDC pour sa.

Mon pwen se ou ki minis pour finans, e dan ou bwat zouti ou annan FIU, FCIU, ACCS,CBS, FSA GAC, OAG, AG, pa zis dir lasanble in annan aksyon koripsyon pran aksyon. La lo sa size i angasan akoz i paret nou’n depans SR50 milyon roupi pour rod 50 milyon dolar, en ler i la en ler i laba. Dan sizyenm lasanble i paret plizyer manm LDS ti annan levidans lo sa size menm vis prezidan ti koz lo la petet sey demann li. Pran ou responsabilite Minister.

In vin tro fasil pour sa ladministrasyon LDS tay deryer sa leskiz koripsyon, mismanagement pour kasyet son prop inabilite pour fer desizyon. Zot in pas zot letan kritik tou keksoz me i kler ki ziska la zot pa ankor kapab fer nanryen. Sa gouvernman ki’n la avan wi i pa ti parfe me dan tou son lenperfeksyon se li ki’n devlop sa pei. Ler ou koz koripsyon be kote en kantite sa bann swadizan koronpi i ete ozordi, pa en bon pe zot i dan LDS?

Ler nou get Sesel devlopman ki’n arive ti gras a sa gouvernman ki ou dir ti koronpi. Sa gouvernman konropi pa ti bezwen ogmant bidze ministeryel pour bann sekretaryat Minis par plis ki 13 milyon roupi. Kovid ti anba kontrol, ti napa lanmor.

En diskour bidze i devret en lokazyon serye pour ou detay plan finansman pei pa pour vin pran bann cheap political shots. Akoz ou gouvernman pa ti sey save at least lanmwatye sa gro depans lo tou sa nouvo minis? Larepons i senp, zot pa ti pe pran Kovid serye. Avek lanmwatye sa larzan ki nou pe depanse lo tou sa nouvo minis sa brother ki lo URS oubyen sa graduate ki pe rod lanplwa ti a kapab ganny en travay.

I kler Mr Speaker ki dan plas adres bann size pertinan Minis in pas tro bokou letan al dan diferan topik san ki i vreman anmenn sibstans dan sa ki i pe dir. Annou pran sa size pri lavi ki gouvernman pa’n koz lo la ditou. Dapre gouvernman transfer Bois de Rose Complex (hyper market) lo STC zot in dir pou save SCR17M me SSI ti pe pran tou lezot kou an sa ki konsern airconditioning, security, insurance, cleaning, maintainance e lezot kou ki ariv en total 25.1 milyon roupi. Ler ou pran an kont reveni 13.3 milyon lo rent ki STC i gannyen sa i vedir en net saving zis 5.8 milyon.

Prezan ler ou ek Prezidan in dir i pou realign business model STC mon konsernen ki par egzanp ferm building supplies sa pou klerman pe al dan benefis bann gro sponsor LDS ki dan sa sekter e non pa pour sa malere ki al aste konmisyon STC. Sanmenm ki apel en polisi liberal. Me kot mon’n vreman dezapwente se lekel ki pou anmas det SSI. Sa ou pa’n dir nou.

Ler nou koz pri lavi nou pa kapab pa koz pour nou bann frer ek ser lo La Digue ek Praslin, zot pe ganny tape dan en fason ki pe vin deplizanpli ensiportab.

Ankor enn fwa en size sitan enportan e gouvernman pa’n koz lo la ditou. Akoz ou gouvernman pa regard dan lalwa Control of Supplies and Services e propoz lamannman pour adres sitiasyon si i deteryor ankor plis. Si pou donn serten tretman favorab akoz ou pa regard transportasyon marsandiz lo Praslin ek La-Digue e redwir overhead sa kategori biznes pou sey gard pri bann komodite pli stab. Olye donn loan konsesyonnel pour gro fermye ki deza annan gro biznes.

Minis, ler mon ti advise ou gouvernman ki en kordon saniter otour La Digue ti neseser, kontrol sa ki antre e sorti, bann politisyen pa ti ekoute ozordi nou vwar sitiasyon mannyer pe deteryore. Kovid pe fer ravaz lo La Digue ki ziska de semenn pase ti napa okenn ka. Serten desizyon politik i parfwa difisil pour pran me silvouple ekout nide lezot, mon enplor ou regard sa lalwa, met mezir pour protez zabitan Praslin ek La Digue ekonomikman osi.

Aret tay deryer statement popilis parey koup welfare, koup URS etc. Mr Speaker dan United Seychelles nou bi se vin fran ek gouvernman. Dir kot i mal e propoz solisyon kot nou kapab. Adres pri lavi i devret enn bann priyorite sa gouvernman e mon war li drol ki mannyer Minis pa’n anmenn plis detay lo ki mannyer gouvernman LDS pou fer sa.

Mon osi konsernen ler Minis i dir ki pou annan sanzman mazer lo bann kontra pour bann servis providers. Ankor enn fwa sa gouvernman pe pran en lapros liberal. Par egzanp bokou Seselwa in envesti zot savings dan security services. Minis i dir zot pe al ver met camera pour redwir depans lo provizyon sekirite, san ki nou pe impute improper motive.

Minis Fonseka i annan en konpannyen sekirite ki tou dimounn i konnen, eski sa pa pou kree en konfli lentere par lefe ki se limenn ki minis pou zafer entern? Ki garanti lezot service providers pou annan ki si zot bid sa pou ganny fer dan latransparans par lefe ki ou’n menm dir lalwa procurement pe al sanze.

Gouvernman LDS i osi oule revwar bann kontra netwayaz, re-group sa bann lots akoz ou’n dir in annan labi e preferans politik. Akoz ou pa deal ek sa labi olye sanz tou keksoz? Rezon i senp, ler ou regroup sa bann lots sa ki ganny en lot pou fer en bon larzan. Bann pli pti kontrakter pou bezwen sub-contract ek li. Dan plas zot own zot prop biznes aprezan zot pou vin travay pour sa gro msye. Sa en lapros liberal kot the rich will get richer. An 2010 dan son repons lo ladres Bidze Prezidan Ramkalawan ti dir egzakteman sa ki mon pe dir. Mon swete ki LDS pa’n depart from sa?

Minis tro bokou pe pase ki demann nou pour kestyonn gouvernman par egzanp netwayaz State House nou tande in ganny fer par en gran aktivis LDS, eski ti annan tender? Mon enplor nou lasanble pour mentenir sa standar oversight ki nou tou nou krwar ladan. Okenn pratik egzize ki keksoz i ganny fer dan latransparans.

Mr Speaker sa ladres fer par Minis in montre nou ki i anann en dekoneksyon ant sa ki bann politisyen dan gouvernman i anvi e sa ki bann teknisyen pe dir. Politisyen i anvi look good, sound good, montre zot pe travay, partou kot zot in pase fer gran gran promes. Me i kler ki gouvernman pe fer fas avek en difikilte enorm pour tackle nou sitiasyon an vi pandemik Kovid-19.

Sa i fer ki gouvernman i oule focus lo bann mezir kour term an esperan keksoz i amelyore vitman. Bann teknisyen mannyer zot in prezant bann lanaliz pa paret krwar ladan. Parey lo bokou size gouvernman i ankor pe fer vat e vyen oubyen trenn lipye akoz zot per sa pou fer zot perdi popilarite. Alor kestyon ki nou bezwen demande lekel ki pli enportan, lavi e lasante ou pep oubyen popilarite?

Nou’n vwar gouvernman fer about turn lo plizyer size zisteman akoz administre en gouvernman pa zanmen sitan straightforward. Ou vini ou dir sorti Beau Vallon Bay, maltret nou lopozisyon ler nou ti dir ou tenir ek ou apre nou bezwen retournen. Servis spesyalize kot dimounn pa pe ganny sans war spesyalis pe vin en gro problenm akoz bann sanzman dan stratezi ki zisteman politisyen ti pran pour fer serten siporter sant zot leloz lo rezo sosyal.

Eksplik sitiasyon finansyel aret dramatiz tou keksoz, koripsyon isi koripsyon laba. Sa pattern zis dir keksoz akoz ou kapab i marse ler ou dan lopozisyon, me ler ou dan gouvernman e pouvwar i dan ou lanmen ou bezwen pran desizyon. Diriz sa pei, protez lavi Seselwa donn lespwar nou bann graduates e fer sir ki okenn Seselwa pa dormi vant vid.

Tous bann size pertinan, Seypec ki pe arive avek reveni lo bann tankers? Nou tande i annan diferan konpannyen tankers, konbyen reveni zot pe anmenen? IDC kan pou konmans revwar konsept aktivite ki kapab ganny fer lo bann zil? Ki son pozisyon finansyel? etc.. Se sa bann size ki konman Minis pandan sa pres 2 erdtan ki ou’n koze ou ti kapab anmenn laklerte lo la.

Aret vin dir nou bidze benefis ek progranm sosyal i plis ki en bilyon. Nou konnen sa, akoz en gran bout ladan i pou bann benefis ki lalwa i donnen. Sekirite sosyal pour nou dimoun aze i ladan, envalidite i ladan, orphan benefit i ladan etc. Si ou gouvernman liberal pa kontan pour donn sa bann benefis i senp, aret konplent, anmenn ou lalwa pour sanze e lasanble i ava debat lo la.

Sa bidze i sipoze en bidze tranzitwar, nou bi se buy time pour pei kapab kontinyen fonksyonnen, nou pep, bann ki malad, a reganny zot lasante, nou ava kapab protez zot avek sa vaksen e nou tou nou a kapab met manze lo nou latab. Tranzitwar akoz lensertitid Kovid i fer ki nou kapab pe retournen dan sis mwan pour re-aranz plizyer keksoz. Mon senserman swete ki sa pa leka e ki par milye lannen nou ava kapab stabiliz serten keksoz.

Malerezman ou gouvernman pa en gouvernman tranzitwar. Se li ki lepep Seselwa in fer konfyans pour delivre e dirize. Ou gouvernman i bezwen aret per kritik e ler kritik i vini aret threaten dimoun ek incitement oubyen warning letter sinyen par Minis.

In annan en nouvo tandans montre nou military might dan tou bann langazman prezidansyel. Nou pe war gran logmantasyon dan bidze ladefans ki ou ek ou gouvernman in toultan dir i tro bokou. Ou vis prezidan ti vreman vokal lo la, ozordi nou pa tann li ditou.. Mon swete ki sa zafer ogmant bidze defans e sekirite pa vin en mwayen pour en gouvernman ki pe konmans montre son lentolerans pour kritik konmans keep tabs lo dimoun. Tro bokou pe ganny dir kot byento menm nou konversasyon i kapab ganny ekoute.

Fodre pa ki nou regrese Mr Speaker, si en keksoz pa ti bon yer i pou still pa bon ozordi. Sa zafer fer en show of military might sak fwa Prezidan i al en vizit pou rapidman met plis presyon lo bidze. Pran de ou trwa bato pour mont La Digue i paret en pe eksesiv.

Mr Speaker i kler ki lavi Sesel in vin pli difisil akoz Kovid, bann teknisyen in montre sa klerman dan zot bann lanaliz bidze e mon remersye zot pour sa, e parey mon predeseser ler ti asiz la mon pou remind zot. Pa les zot ganny trennen dan sa ki politisyen pe dir, zot ki annan lenformasyon, stand zot ground e travay pour lepep Seselwa. Nou bezwen rod tou solisyon posib.

Annou regard byen dan nou bann depans, par egzanp lo sa size rent Minis pe enplor bann landlord pour fer desann zot pri, aret enplor zot Minis, gete lekel ki annan landrwa ki vid si sa enn pa oule fer desann pri rod dispansasyon procurement pran enn ki pli bon marse. Se sa ki mon ti pou fer. Si i annan zofisye oubyen staf ki pe organiz son dalon mon ti pou deal ek li, pran desizyon pran aksyon.

Plizyer antite gouvernman oubyen lenstitisyon pe lwe lakaz ki swa Minister Ledikasyon, Lasante, TRNUC, Zafer Etranzer, Zidisyer e lezot ankor. Ladan i annan i pey plis ki R25,000. Ki mannyer ou zistifye donn R25,000 me selman 2500 roupi pour part rental ou pa kapab donnen? Nou lasanble i devret rod leklersisman lo sa bann rent si nou annan alternativ annou propoze. Nou annan en travay serye devan nou e fodre nou a la oter konfyans ki sa pep in met dan nou.

Sa ki pe sarz gouvernman tro ser pou son servis, rod solisyon, dan en moman difisil ankouraz maksimonm partisipasyon. I annan Seselwa la ater ki kapab travay ekstrememan byen e ki kapab par egzanp rekouver en lakaz pou PMC oubyen fer reparasyon, oubyen provide en servis parfwa pour en fraksyon ki sa bann pli gro pe demande. Annou met trust dan nou dimoun e aret krwar ki Seselwa i pares.

Avan LDS ti mont State House bokou gran biznesmen ti pe dir Seselwa pa kapab travay, zot tou zot ti oule GOP. Gouvernman LDS i annan loportinite dan sa moman lensertitid pour turn the tables alor. Pa aksepte sa zafer ou pa kapab pran Seselwa ki kalifye e ou bezwen en etranze pa les sa vin en leskiz. I apel nou pei anvan tou e gouvernman fodre fer konpran anplwayer ki dan kour term pran nou Seselwa. Minis pa zis vin enplor anplwayer, walk the talk.

Loportinite ki Kovid-19 in donn nou i ki nou kapab re-invent the rule book, en bon pe sa bann gran teori ekonomik ki nou vwar serten panelist vin pase lo televizyon e sa i toultan menm dimoun i zis teori, me la pratik i tre diferan. Teori pa met manze dan kastrol e i gou koze kan ou ou pa bezwen enkyet, si ek ou degre ou pou ganny sa travay ki ou devret gannyen ou ok ou, me la ater i annan graduates e profesyonnel ki enkyet, I annan ou frer ki ti pe depan lo FA4JR. Sitiasyon i abnormal alor Gouvernman aret swiv sa bann teoris ekonomik ki pour zot lavi i ok.

En kantite Seselwa pe met zot lavi on hold, e pe espere ki keksoz i amelyore, gouvernman osi i bezwen annan pasyans. Minis aret tay ek bann mezir zis pour ki serten dimoun a dir ou’n fer keksoz. No matter how much ou sey zistifye dan ou interview ki ou gouvernman in ganny pei pandan en pandemik pa pou sanz lefe ki demen ler ou pou leve se ou ki pou Minis pou Finans e se ou ki pou a latet finans pei. Gouvernman LDS pou still opouvwar e tou Seselwa pou pe depan lo zot bann desizyon.

Alors konmans ekout en kou lezot lavwa: En nurse kot lopital i dir mwan dir ou sa, nou bann travayer lasante nou met nou lavi a risk, nou fer bokou pour sa pei, mon annan de zanfan, enn fek graduate post segonder, mon fiy pa ankor kapab ganny travay. Nou pa pe rod welfare nou. Mon garson fek kit lekol mon ti pe anvi met li lo URS i anvi travay mon ti ganny part rental me zot in koupe. Listen to those voices Minister, dezavantaz Kovid e lefe ki Prezidan nepli ganny let i se sa ki pe fer i pa pe tann sa bann lavwa.

I difisil pour sa gouvernman ekoute e bann statistik i la pour montre nou ti annan en lot fason fer, ozordi 2.2% nou popilasyon i ganny Kovid, en sitiasyon ki inakseptab. Ant Zanvye 2021 ek le 14 Fevriye 2021 nou’n ganny zis 1406 viziter dan nou pei me sa in vin avek en total 2200 ka Kovid e 10 lanmor. Kestyon alor se konbyen sa 1406 viziter in anmennen dan lekonomi akoz desizyon bann politisyen sete pour kit nou pei ouver: Baze lo bann figures CBS 1406 viziter ki depans 1600 dolar nou’n ganny 2.249 milyon dolar lo en exchange rate 21.50 pour en dolar. Sa i fer nou 48 milyon roupi. Prezan konpar sa avek kou tretman, isolasyon, pou sa 2200 ka, sa 10 lanmor.

Eski ti fer sans kit nou pei ouver pandan sa peryod? I kler ki si gouvernman ti’n ekoute e fer en lockdown olye gard pei ouver pou ganny 1406 viziter avek 2200 ka Kovid nou sitiasyon pa ti pou pli move ki i ete ozordi.

Lenpakt sak sa mezir ki ou pe pran i direkt lo dimoun. Pri lavi pe kontinyen ogmante e i ou rol konman gouvernman pour abzorb sa sok pour tou Seselwa. Pa pran desizyon i osi danzere. Polisi liberal pa pou marse dan en letan lensertitid ekonomik avek en pandemik global. Gouvernman LDS fodre met ater ou lafyerte, met ater ou lanvi prouve ki ou ki la, sorti dan sa serk visye esey rod popilarite lo tou keksoz e konmans ekout sa bann ki pli bezwen ou e in menm ede pour met ou la.

Nou pa kapab viv lo petet ki keksoz i ava amelyore. To assume something is true does not make it so. Nou preokipasyon ozordi, demen, apredmen pandan sa prosen sis mwan se protez sa nasyon, protez son lasante, son lasyet manze son lavi. Napa okenn lezot preokipasyon ki devret gid tou nou zefor. Ekoute, partaze e tolere e sanz lapros pa dir nou ki la, sa pep in met nou tou la, e kolektivman sa pep i kapab tir nou la.

Mersi Mr Speaker.

 

 

 

 

 

More news