Rankont avek pionye dan kiltir Seselwa – Jessy Freminot |12 October 2022

‘Mon rev se pour dans en bon kanmtole ankor’

Sa pti labriz i vin zwenn mwan lo mon larout La Batie. Mon ti an souriyan e santi mwan onore pour ganny sa sans pour annan en pti rankont avek en madanm ki’n enspir mwan e bokou zenn, en madanm ki nou kapab atas definisyon ‘en fanm for’ avek.

Jessy Freminot, ne Havelock, i envit mwan anndan kot li. I poz son labib lo lebra sofa e avek en zoli souriy, i akey mwan dan son salon.

“Asize mon fiy,” … i regard mwan e apre en silans, en pti lentrodiksyon, i rapel mwan ki i ti en zanmi mon defen manman.

Nou pti konversasyon ti bouz lo lansman lasezon kreol ki ti fer Sanmdi le 8 Oktob lo lans Beau Vallon, kot Madanm Freminot, ki en manm lo komite Fondasyon Kiltirel Seselwa, ti ganny loner pour devwal lafis pour sa aktivite sa lannen.

“Mon’n tre kontan akoz mon ti form par dan son lorganizasyon depi lannen pase ler ti fer, me pour rezon lasante mon pa ti kapab ale. Sa lannen mon’n kontan ki mon’n kapab ale e sa lannen ti bokou pli animen.”

Son lentere dan kiltir…

“Mon fiy mwan depi mon nesans, mon’n ne e grandi dan kiltir. Mon’n ne Beau Vallon, mon’n grandi Beau Vallon e mon’n vyeir lanmenm dan sa distrik e mon krwar mon ava mor lanmenm.”

“Mon papa ti en zwer vyolon. I ti annan en pti group ki i ti zwe ladan e mon manman li i ti kontan organiz bann bal asosye kot nou ti reste. E se la ki sa lanmour pour kiltir – son ladans, son lanmizik – ti konmans devlope.”

“Mon’n ne le 5 Avril 1949, dan en vwazinaz anmontan en pti semen kot ti apel Dan Banbou, e mon ti sorti la a laz 21-an. Dan mon lanfans e zenn-az, mon’n kontan ladans, sirtou kanmtole e moutya.

Madanm Freminot i retir en portre en figir byen koni dan domenn kiltirel, sorti La Digue – Molly sorti dan group Masezarin – e i fer mwan konpran ki se son kouzin.

“Sa madanm Fernande ki bat triyang La Digue, eski ou konn li? I trouv ser mon papa. Alors ou vwar kot sa lanmour e komitman anver nou kiltir ek tradisyon i osi sorti,” i dir sa avek avek en souriy.

En pti parkour dan lepase…

“Kot nou ti reste, enn fwa mon rapel, ti annan en moutya enpe anler. Sa zour swar mon’n sove, mon’n dekros laport e mon’n ale. Be mon ti krwar mon papa pa ti’n tann mwan alors mon’n ale. Me mon papa ti annan en pti problenm avek son lipye, sa ti fer li mars en pti pe bwete. Ler mon anler kot moutya, mon vwar en lalimyer tors ki pe monte desann, mon ti’n fini konpran sa ti mon papa ki ti pe vin rod mwan. Be Jessy ti dan moutya.”

“Mon’n kontan sa danse e sa ritm. Papa li i ti anvi aprann mwan zwe vyolon, me mwan mon pa’n zanmen kapab konn zwe sa lenstriman. Mon lentere ti plis dan bann ladans. Vyolon mon defen frer François Havelock ki ti aprann e mon lot frer Bertie osi ti zwe gitar.”

Mon pa pou blanm Madanm Freminot, akoz sa son tanbour, sa ritm moutya i pa tro fasil pour kapab reziste. I apel ou..

Madanm Freminot i sorti dan en fanmiy 10 zanfan, tou le senk garson in desede ensi byen ki de ser, e la i reste zis trwa zot fiy.

Lo son letid..

Son parkour konman en etidyan ti konmans Sainte Therese ziska sizyenm answit i ti bouz Ste Agnes kot i ti fer trwa lannen. Letan ki i ti fini Form 3, ti annan sa ki ti apel bann special course – lansennyman, letid ners, domestic science e sekretaryal. Mon ti swazir pour vin en ners ouswa en ansennyan, me malerezman mon pa ti gannyen.”

“Kantmenm sa letan, mon ti konpran en pti pe angle. Mon defen frer ti dan koma apre en aksidan. Mon ti tann en leser dir avek en profeser ki mon pa pou kapab fer sa de swa vi ki mon fanmiy ti pe pas dan en maler e zot ti panse mon ti tromatize, e byensir sa letan ti annan lapreferans. Alor zot ti donn mwan domestic science.”

Apre son 1-an letid, Madanm Freminot ti konmans son parkour dan lemonn travay dan domenn lotelri ziska 1975, kot answit in bouz Anse Aux Pins anba Korperativ, kot i ti ansarz en laboutik. Madanm Freminot ti ganny transfer pour travay avek parti SPPF sa letan, konman en kordinater e answit bouz avek Union.

“Sa bann gro bato lapes pour monte pour al negosye avek bann peser, mon fiy, pa ti fasil. Mon ti bezwen mont lo sa pti leskalye lakord. E vwala mon’n travay e fer mon parkour dan lemonn travay.”

Bokou lakonplisman

An 1991, ti annan eleksyon dan bann distrik pour konsey distrik. Sa madanm tre determinen e ki son kouraz e devosyon ti ganny byen apresye, ti ganny aprose pour met son kandidatir. E byensir i ti mete e i ti ganny elekte konman tyermenn konsey distrik.

I’n osi travay kot sekretaryat gouvernman lokal kot i ti fer bann levennman spesyal.

“Mon ti vreman kontan akoz mon ti annan en lanmour pour bann aktivite kiltirel,” i ti rakonte.

Madanm Freminot i’n osi ganny rekonnet pour son servis ek kontribisyon dan kominote dan domenn promosyon lar ek kiltir Seselwa atraver progranm Seychelles Arts Award.

Madanm Freminot ti marye avek son msye Justin e ansanm zot i’n annan wit zanfan, enn parmi, Garry, i’n kit nou. Sa koup pou selebre zot 52-an lanniverser maryaz an Zanvye 2023. E sa ki fer li pli enteresan se ki zot ganny zot menm laz an Avril.

Bokou zenn ki enkli son bann zanfan i’n vreman sanse pour aprann apresye nou kiltir ek tradisyon.

Madanm Freminot i’n osi renonmen pour promouvwar tourizm kiltirel atraver aktivite Tifin ki i ti organiz tre byen e i’n osi en manm komite Festival Kreol pour plizyer lannen.

Son rev..

“Si lasante ti permet, be pa ti pou bar mwan la ek mon bann aktivite kiltirel. Mon swe la se pour organiz en bon bal kanmtole e danse mon leker kontan.”

E lo sa not, mon demann Gran Met pour redonn Madanm Freminot son kouraz, son lafors ek son determinasyon. Mon annan konfyans ki i pou fer son rev vin vre e ki mon osi mon pou kapab ganny sa loner dans en pti kanmtole dan sa gran bal asosye avek en pionye kiltirel Sesel e en zanmi mon manman.

Ekrir par Mandy Bertin