Premye diksyoner  monoleng kreol  Seselwa i lanse |01 July 2023

  En pti pyes teat pour anim seremoni lansman premye diksyoner monoleng kreol Seselwa

• 22 mil mo kreol Seselwa i defini

En premye diksyoner monoleng kreol Seselwa ki konpri 22 mil mo in lanse ofisyelman yer  bomaten par sekreter zeneral pour Lenstiti Nasyonal pour Kiltir, Leritaz ek Lar Sesel, David Andre.

Sa ti dan en seremoni kot teat Nasyonal Mont Fleuri.

Sa diksyoner in materyalize apre plizyer lannen.

Sete Marie-Therese Hossen ki ti vin avek sa lide 40-an pase letan i ti pran pos konman premye direkter Lenstiti Kreol. E sa proze ti revin an mars 14-an pase, letan Penda Choppy ti rantre dan pos direkter Lenstiti Kreol sa letan, vi ki ti dan manda sa lenstititisyon pour kree zouti devlopman lalang ek standardizasyon.

Letan i ti lans sa diksyoner, Msye Andre ti dekri sa levennman konman enn istorik e tre senbolik pour Sesel, e enn ki i fer avek bokou lafyerte.

“Sa levennman i mark laboutisman en travay lekip avek miltip konpetans ek konnesans, ki’n dir pour 14 lannen.”

Msye Andre i dir ki sa diksyoner pa pou zis en zouti lengwistik pour amelyor vokabiler, rod ouswa verifye lortograf ek sans mo.

“I plis ki sa, i ede ranforsi transmisyon ek prezervasyon savwar kiltirel ek konnesans, elarzi kiltir zeneral e lengwistik lo menm nivo ki Angle ek Franse dan nou konteks trileng.”

I’n annan 15 manm ki’n form parti sa Komite lalang kreol ki’n travay lo sa diksyoner; senk sorti kot Lenstiti Kreol e 10 manm andeor ki annan en konsern partikilye avek langaz. Parmi ti annan Regina Melanie, Marcel Rosalie ek Michel Savy ki nepli parmi nou.

Dapre proze, zot ti ganny separe an pli pti group kot la zot ganny donnen en group ventenn mo pour al defini. Sa i apre ganny mete dan labank donnen. Mo ki son definisyon pa kler i ganny anvoye lo komite pour plis diskisyon. Enn fwa mo in fini definir, i annan en komite revi, e se apre en lot prosesis parey ki sa mo i ganny valide.

Enn sa bann manm i Erica Fanchette ki ti sekreter lo sa komite, ensi ki serser sinyor kot Lenstiti Kreol ki ti fer temwanyaz pour retras en pe sa travay entans, detaye e long ki’n nesesit en kantite travay resers ki’n anmenn zot partou atraver pei, pour kapab ranmas tou mo posib dan lalang kreol Seselwa.

Madanm Fanchette i dir ki la ki pei in ganny labaz, vi ki langaz i dinamik e kontinyelman evolye, Lakademi Sesel pa pou tarde pour al travay lo son prosen edisyon.

“Toulezour nouvo mo i rantre, alors lot lannen fodre nou konmans re-aranz nou labank donnen pour azout nouvo mo ki diferan minister in fer rantre, savedir fodre ou revwar diksyoner ankor dan trwazan. Menm si nou’n epwiz otan mo kreol, kekfwa enn de in esap nou,” dapre Madanm Fanchette.

Sa diksyoner in osi fer lo labaz leksik kreol. Finansman sa diksyoner in fer par Unesco, ki’n donn de sonm; premyerman 16 mil dolar ameriken (R311,435) pandan byenal 2010-2011 Lenstiti Kreol pour son travay resers ek prodiksyon. En dezyenm sonm 15 mil dolar ameriken, (R313,378.73) ti pandan byenal 2020-2021 pour piblikasyon sa diksyoner.

Sekreter zeneral Komisyon Nasyonal Unesco pour Sesel, Vicky Michel, ki ti adres bann envite, i dir sa lorganizasyon ti aprouv sa proze akoz i anliny avek zot progranm lo kiltir. 

“Sa lorganizasyon i annan manda pour siport bann pei dan zot zefor pour promouvwar lalang maternel,” i ti dir.

Madanm Michel ti azoute ki Sesel i aprezan annan en dokiman referans ki “nou bann ansennyan, etidyan, serser e menm touris i kapab servi pour aprann e koz lalang Kreol Seselwa”.

Enn bann ansyen manm sa komite, Tessa Henderson, ki annan gran lentere dan lengwistik e osi en eksper dan medya, in dekrir sa leksperyans konman enn tre anrisisan e eksitan kot in non selman fer bokou resers, e aprann bokou, me osi fer konnesans plizyer dimoun ki pasyonnen par lalang kreol.

Manmzel Henderson i dir ti toultan son rev lanfans pour en zour vwar en tel travay, e menm si in pran en kantite letan resers, lektir, asiz avek lezot dokiman, e annan konversasyon avek aze e zenn, in en travay vo lapenn. I dir in enteresan osi pour kapab dekouver plizyer nouvo mo.

“En legzanp i sa mo ‘andikap’ ki servi dan sport golf alors konman pour enkorpor li akote sa ki nou konpran konman ou annan en andikap. Alors ti en loportinite pour anmenn bann nouvo mo ki ti pe ganny servi e ki ankor pe ganny servi.”

Konman en zes senbolik pandan sa seremoni, Flora Bendavid, direkter egzekitiv Lakademi Sesel, ti prezant en kopi sa diksyoner avek sa trwa brans gouvernman. Minis Rose-Marie Hoareau ti aksepte lo lapar Legzekitiv, Onorab Gervais Henrie lo lapar Lezislativ e Julianne Esticot pour Zidisyer.

Lezot kopi ti prezante avek Marie-Therese Hossen ki ti inisye sa proze; Minis pour Ledikasyon, Justin Valentin; Cecile Kalebi ki sekreter permanan kot Lenstiti Nasyonal pour Kiltir, Leritaz ek Lar Sesel; Julien Zelime pour Liniversite Sesel; Dokter Anne Gabriel pour Minister Lasante; Per Danny Elizabeth lo lapar SIFCO, e Gerard Govinden, sef egzekitiv NISA ki’n pibliy sa diksyoner.

Pri sa diksyoner pa ankor defini, me dapre Lakademi Kreol i pa pou ariv plis ki R800.

Avan sa diksyoner monoleng kreol, Sesel ti annan en diksyoner Kreol-Franse ekri par Danielle D’Offay (de St Jorre) e Guy Lionnet ki ti donn ekivalan mo kreol an franse.

Patsy Canaya

Portre par Louis Toussaint